हमारे देश में कई ऐसे स्मारक और धरोहर हैं, जो दुनिया के किसी अजूब से कम नहीं हैं. ईंट-पत्थर और संगरमर से बने ये स्मारक सदियों से देश की शान बने हुए हैं. यही कारण है कि हर साल दुनियाभर के लोग इनके दीदार को आते हैं. इनमें से कुछ स्मारक ऐतिहासिक निशानी भी हैं, जो कि अब 100 साल पुरानी भी हो चुकी हैं.
समय का पहिया तेज़ी से भागता है. इसलिये इन स्मारक चिन्हों को देख कर कभी एहसास नहीं हुआ कि ये 100 साल से लोगों को देश की कहानियां और क़िस्से सुना रही हैं. आइये देखते हैं कि आज से 100 साल पहले भारत की शान माने जाने वाले ये स्मारक कैसे दिखते थे.
1. कुतुब मीनार की ये फ़ोटो 1870 की है.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_062c2527-4633-4f1e-a1bb-469d7fb84180.jpg)
2. 1855 में अगर हम होते, तो ताज महल ऐसा दिखता.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_4390edbd-16e2-4849-a930-d5b173729ae9.jpg)
3. कोलकाता के B.B.D. बाग की तस्वीर 1912 की है.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_c85273c4-d843-4d28-9369-7f4c2717bf83.jpg)
4. 1895 में लाल किला ऐसा था.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_1308530d-cb79-4bd5-9ce9-fdda8ca6b6a6.jpg)
5. 100 साल पुराने हैदराबाद के चार मीनार का दीदार कीजिये.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_d4e95470-9125-4dbb-918f-8a6b7e355c7a.jpg)
6. 1875 की तस्वीर कोलकाता स्थित पोस्ट ऑफ़िस को देखिये.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_dc9639a6-cb3b-40a8-b74d-c28a60e156b5.jpg)
7. 1900 की तस्वीर में Arabian Sea से मुंबई के ताज होटल का दीदार कर सकते हैं.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_75f7a0bb-02df-4cdb-a6fa-51f6f8d0bbdf.jpg)
8. 1865 की तस्वीर में वाराणसी के मर्णिकार्णिका घाट का नज़ारा क़ैद है.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_e41e49d4-7f5e-40ea-a2a5-b48f95961085.jpg)
9. उत्तर प्रदेश के सिकंदार स्थित अकबर का मकबरा. फ़ोटो 1860 में क्लिक की थी.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_71954852-662d-479f-9e70-e88400e1e6fc.jpg)
10. 1900, मुंबई का विकटोरिया रेलवे स्टेशन दिख रहा है.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_6e2e1e4f-2b7c-4669-9bb9-08af5a665fec.jpg)
11. मैसूर के Charmundy हिल पर बने मंदिर की फोटो 1890s की है.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_f9a31e24-99d5-42fa-96ea-d343163fc788.jpg)
12. 100 साल पहले वाला लखनऊ का दिलखुश Palace पहले.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_98414502-0bfe-48ca-82e9-6c3a8f60a65f.jpg)
13. 1882 की फ़ोटो में केदारनाथ मंदिर के दर्शन करिये.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_e3747c55-04c6-4d01-99ea-2080cad8a7ff.jpg)
14. 1890 में कश्मीरी गेट का दृश्य देखिये.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_0a2461a0-fcba-44ff-aae8-169a9063cdb1.jpg)
15. सफ़दरजंग का मकबरा, 1938.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_6679786f-4f48-4c80-b23c-89f869e3c16d.jpg)
16. 1865, जामा मस्जिद
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_271d8c03-f4b9-4778-80b8-653b615ecb53.jpg)
17. 1890s, जगन्नाथ मंदिर.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_b310b5a9-a21f-41cc-b168-af482f3d2fdc.jpg)
18. 1870 के दशक की तुगलकाबाद किले की तस्वीर.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_853ba5b4-14ba-431a-895a-637b51e2cdc5.jpg)
19. हावड़ा ब्रिज फोटो 1940s की है.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_8b6447d2-6846-4223-aa2b-c7746dc0af9a.jpg)
20. 100 साल पहले की आगरा की जामा मस्जिद.
![](https://wp.hindi.scoopwhoop.com/wp-content/uploads/2021/05/60a38c70d1e99b3e29a789bf_0abf7184-0dd4-472e-8498-48816406dc64.jpg)
100 साल पहले के इन स्मारकों को देख कर कैसा लगा? अपना अनुभव हमसे साझा ज़रूर करियेगा.